Deze column verscheen eerder in LoopbaanVisie 2024-1 over de praktijk.

Ik was ongelukkig over iets – wat dat was, vertel ik mooi niet, en voor deze column doet het er ook niet toe. Wel dat ik zó ongelukkig was, dat ik er midden in de nacht van wakker lag. In een poging om mezelf af te leiden en hopelijk slaperig te worden, pakte ik mijn boek van het nachtkastje. Een boek dat ik lees omdat ik sinds kort lid ben van een heuse boekenclub.

Zelf zou ik dit boek nooit uitgekozen hebben (dat is het leuke van een boekenclub, dat je ineens boeken leest die je zelf nooit zou lezen). Het boek is niet eens recent, maar uit 2005. Wel is het een wereldwijde bestseller, vertaald in 44 talen, mijn Nederlandstalige exemplaar behoort tot de zevenentwintigste druk. Een nieuwe aarde heet het, en de auteur is Eckhart Tolle.

Waarom het een bestseller is, is me een raadsel. De taal is abstract, Tolle herhaalt zichzelf voortdurend en het boek staat vol onbegrijpelijke zinnen, zoals “Bewust zijn is de ruimte waarin het denken bestaat wanneer die ruimte zich bewust is geworden van zichzelf”.

Na een uur lang lezen was ik nog steeds niet slaperig. Sterker nog, ik was klaarwakker. Maar ook wat anders. Mijn gevoelens van ongeluk was ik helemaal kwijt; in plaats daarvan voelde ik me ineens heel licht.

Dus nu vraag ik me af hoe die Tolle dat doet. En wil ik zijn lessen in een paar woorden opschrijven. Die ik dan steeds kan herlezen. Vooral op momenten dat ik me down voel. Zodat ik daarna weer up word. Tolle in de vorm van licht verteerbare kost. Dus deze column schrijf ik vooral voor mezelf. En wie weet heb jij er ook wat aan dus hier komt-ie:

Dat je je soms ongelukkig voelt, komt doordat je je vastklampt aan iets of iemand: een doel dat je wilt bereiken, een ding dat je wilt hebben, een relatie die beter moet, zelfs aan het ongeluk zelf kan je gehecht, wat zeg ik, welhaast verslaafd zijn. Als je naar dit gegeven van een afstandje gaat kijken, dan kan je het daarmee loslaten. Dan identificeer je je er niet meer mee. En hoef je niet langer ongelukkig te zijn over het feit dat je je ongelukkig voelt. Dan lukt het je misschien wel om te erkennen dat jou in het moment zelf niets ontbreekt. Dat in het moment zelf alles al aanwezig is. Omdat je er simpelweg bent. En dat is in zichzelf genoeg.

Hm. Eigenlijk twijfel ik of ik de essentie van Tolle maar enigszins heb geraakt. Misschien zit die essentie ook juist wel in de eindeloze herhaling van zijn boodschap in steeds net wat andere zinnen, de een begrijpelijk, de ander haast opzettelijk hocus pocus. Alsof hij mij met zijn magische woorden betovert. Een soort hypnotisering die pas intreedt na minstens een uur Tolliaanse zinnen lezen.

Er zit niets anders op dan, zelfs nu ik Tolle uit heb, ‘m op mijn nachtkastje te laten liggen. Zodat ik elke keer als ik ’s nachts aan het piekeren sla, mezelf dankzij Tolles teksten kan bevrijden van m’n getob. Iets wat naar mijn mening nog veel meer mensen dan zijn huidige miljoenen lezers mogen doen. Want met al dat ‘egoïsch’ (zo noemt Tolle het) gepieker over en gestreef naar beter, meer, hoger, verpesten we niet alleen ons levensgeluk, maar ook nog eens moeder aarde omdat het alleen maar leidt tot een merkwaardig soort prestatie- en consumptiedwang.

Of, zoals Tolle het toch best mooi beschrijft: “Als je je bewust wordt van de vergankelijkheid van alle vormen, raak je er minder aan gehecht en identificeer je je er minder mee. (…) Als je onthecht bent, zie je de gebeurtenissen in je leven vanuit een hoger standpunt in plaats van dat je erin gevangen bent. Je wordt dan net een astronaut die de aarde ziet te midden van de ontzagwekkende ruimte en je ziet er een paradoxale waarheid in: de aarde is kostbaar en tegelijk onbeduidend.”

En precies datzelfde geldt voor jou en mij. Wij zijn kostbaar en tegelijk onbeduidend. Daarmee vrede hebben maakt dat je alles inclusief jezelf en je problemen een beetje kan relativeren en misschien wel kan loslaten. En precies dat maakt je – oké, laat ik voor mezelf spreken, dus maakt althans mij –  verschrikkelijk gelukkig.

Aukje Nauta, is zelfstandig organisatiepsycholoog en bijzonder hoogleraar aan de
Universiteit Leiden, een leerstoel mogelijk gemaakt door opleidingsinstituut Sioo. www.aukjenauta.nl