Steeds meer mensen zetten bewust een stap terug in hun loopbaan. Het aantal zogeheten ‘downshifters’ is volgens het CBS in tien jaar tijd meer dan verdubbeld. Het gaat om professionals die hun goedbetaalde, veeleisende functie verruilen voor eenvoudiger, rustiger of betekenisvoller werk — ondanks een lager inkomen. Voor loopbaan- en jobcoaches roept dit de vraag op: hoe begeleid je iemand die overweegt om terug te schakelen?
Coachees die een downshift overwegen, doen dat meestal niet zomaar. Ze ervaren dat hun werk onvoldoende zingeving of balans biedt en stellen zich steeds vaker de vraag: is dit het nou? Loopbaancoach Marlène Langbroek ziet dit regelmatig in haar praktijk. Zo begeleidt ze momenteel een voormalig directeur uit de bankensector. Jarenlang droeg hij zware verantwoordelijkheden en gaf leiding aan honderden medewerkers. Toen zijn functie door reorganisatie verviel, ontstond ruimte om opnieuw na te denken over wat werk voor hem moet betekenen. In plaats van opnieuw een toppositie na te jagen, zoekt hij nu bewust naar een rol met directe maatschappelijke impact – werk dat ertoe doet voor mensen. Dat deze keuze financiële consequenties heeft, neemt hij voor lief. Juist dit soort overwegingen vraagt van de loopbaanprofessional dat hij samen met de coachee onderzoekt welke waarden, behoeften en randvoorwaarden écht leidend zijn in de volgende stap.
Waarom mensen een stap terug willen doen
Coachees die downshifting overwegen, doen dat meestal vanuit een mix van hoge werkdruk, verlies van balans en een gebrek aan zingeving. Veel willen voorkomen dat ze verder leeglopen of richting burn-out bewegen. Soms speelt vervreemding mee: van het wekenlang werken aan een detail zonder zicht op het geheel, tot het verlangen om weer iets tastbaars te doen in plaats van alleen achter een scherm te zitten.
De financiële terugval die zo’n keuze vaak meebrengt, blijkt zelden doorslaggevend. Waarden als vrijheid, autonomie en betekenisvol werk wegen voor veel mensen zwaarder. Sommigen kiezen voor het zelfstandige bestaan om meer grip op hun tijd te krijgen, anderen stappen bewust in een functie op een lager niveau maar in een omgeving die beter past.
Downshifting is bovendien niet leeftijdsgebonden. Twintigers willen loskomen van het keurslijf van lange werkweken, terwijl vijftigers ruimte zoeken voor gezin of mantelzorg. Zodra werk te veel ten koste gaat van wat privé belangrijk is, komt heroverweging vanzelf in beeld — en precies daar ligt een belangrijke begeleidingsopdracht voor de loopbaanprofessional.
De psychologische drempel
De grootste hindernis bij downshifting zit in de reacties van de omgeving. Voor veel hogeropgeleiden voelt het kwetsbaar om te kiezen voor werk dat lager is ingeschaald. Commentaren als ‘zonde van je opleiding’ of ‘je stond juist op het punt door te groeien’ kunnen stevig doorwerken. Het vraagt moed en zelfvertrouwen om zo’n keuze toch te blijven dragen.
Daarnaast speelt de innerlijke criticus mee. Twijfels als ‘wat als het tegenvalt?’ of ‘krijg ik spijt?’ zijn heel normaal. Coachees balanceren vaak tussen wat hoort en wat goed voelt – een spanningsveld waarin de loopbaanprofessional hen kan helpen ordenen, normaliseren en richting geven.
Wat levert het op?
Wie de stap zet, merkt vaak snel effect: meer rust, meer voldoening en meer plezier doordat het werk weer tastbaar en betekenisvol voelt. Downshifting kan bovendien nieuwe kwaliteiten aan het licht brengen. Een andere richting laat mensen ontdekken wat eerder onder de radar bleef – waardevolle inzichten om als coach bij aan te sluiten.
Tot slot
Voor coachees die een stap terug overwegen, is het belangrijks eerst scherp te krijgen welke waarden, drijfveren en kwaliteiten nu echt leidend zijn – en in welke omgeving die het best tot hun recht komen. Daarna volgen de praktische vragen: hoeveel financiële ruimte is er, welke mogelijkheden biedt de arbeidsmarkt en welke rol speelt de directe omgeving bij de keuze?
Hier ligt een duidelijke taak voor de loopbaanprofessional: helpen ordenen, spiegelen en realistisch vooruitkijken. Niet om de stap groter of kleiner te maken dan hij is, maar om hem bewust te maken. Want, zoals Langbroek benadrukt: “Downshifting is geen terugtrekking, maar een keuze voor werk en leven dat beter past bij wie iemand nu is.” (gebaseerd op: Intermediair)